ΕΝΟΤΗΤΑ 3 - Μιλώντας για γάτες [Β]

 ΕΝΟΤΗΤΑ 3

Μιλώντας για γάτες [Β]                     (Εμμανουήλ Ροΐδης - Ιστορία μιας γάτας) 

                                       Κείμενο

 

Τὴν ἀληθῆ τοῦ γάτου ὑπεροχὴν φαίνονται κατανοήσαντες κάλλιον παντὸς ἄλλου λαοῦ οἱ κατακτηταὶ τοῦ ἀρχαίου κόσμου Σουηδοὶ, οἱ ἀναγράψαντες εἰς τὰς πολεμικὰς αὐτῶν σημαίας τὸ ὁμοίωμα τοῦ γάτου, ὡς τοῦ μόνου πλάσματος τὸ ὁποῖον δύναται μὲν νὰ ἡμερωθῆ, ὄχι ὅμως καὶ νὰ ὑποδουλωθῆ.

Φύσει  ὤν ἀριστοκρατικός, ἀποστρέφεται ὁ γάτος τὴν ὑπερβολικὴν οἰκειότητα, τὴν ἀδιακρισίαν καὶ ἰδίως πᾶσαν ἀξίωσιν περιορισμοῦ τῆς ἀπολύτου αὐτοῦ ἀνεξαρτησίας. Ὑπεραγαπᾷ μὲν τὰς θωπείας, ἀλλὰ μόνον ὅταν ἔχῃ ὄρεξιν αὐτῶν. Προσκαλούμενος οὐδέποτε ἔρχεται ἀμέσως ἢ κατ᾿ εὐθεῖαν, ἀλλὰ μετὰ τινὰ ἀναβολὴν καὶ δι᾿ ἑλιγμοῦ, ὡσεὶ θέλων ν᾿ ἀποδείξη ὅτι προσῆλθεν ὡς φίλος αὐθορμήτως καὶ οὐχὶ ὡς δοῦλος ὑπακούσας εἰς προσταγήν. Πολὺ μᾶλλον καὶ τοῦ σκύλλου καὶ παντὸς ἄλλου ζῴου εὐχαριστεῖται νὰ μένῃ μακρὰς ὥρας εἰς τὸν κοιτῶνα μας, ἀναπαυόμενος παρὰ τὴν ἑστίαν, ἢ ἐπισκοπῶν τοὺς διαβάτας ἐκ τοῦ παραθύρου, ἀλλὰ θεωρεῖ προδοσίαν τὸ νὰ μὴ ἀνοιχθῆ εἰς αὐτὸν ἡ θύρα, ἅμα ἐπιθυμήση νὰ ἐξέλθη. Ὑπὲρ πᾶν ὅμως ἄλλο βδελύσσεται τοὺς διακόπτοντας τὴν σειρὰν τῶν συλλογισμῶν του ὅταν ὀνειροπολῇ, ἢ τὸν ὕπνον του ὅταν κοιμᾶται.

Εἰς τοὺς ἀγαπῶντας αὐτὸν ἴσην ἀνταποδίδει καὶ οὗτος ἀγάπην, ὡς δύνανται νὰ μαρτυρήσωσιν ὅσαι υἱοθέτησαν γάτους γεροντοκόραι καὶ μετ᾿ αὐτῶν ἡ ἐκλεκτὴ φάλαγξ τῶν πάσης ἐποχῆς καὶ χώρας ἐπισήμων ἀνδρῶν.

 

 Εντοπισμός μετοχών και απόδοση του νοήματός τους

1.

Τὴν ἀληθῆ τοῦ γάτου ὑπεροχὴν φαίνονται κατανοήσαντες

Η μετοχή κατανοήσαντες συνδέεται νοηματικά με το ρήμα «φαίνονται». Αυτό μας βοηθά να αποδώσουμε τη σημασία της:

 

Την αληθινή υπεροχή του γάτου φαίνεται ότι κατανόησαν

 

2.

οἱ κατακτηταὶ τοῦ ἀρχαίου κόσμου Σουηδοὶ, οἱ ἀναγράψαντες εἰς τὰς πολεμικὰς αὐτῶν σημαίας τὸ ὁμοίωμα τοῦ γάτου

Η μετοχή οἱ ἀναγράψαντες βρίσκεται στην ίδια πτώση, στον ίδιο αριθμό και έχει το ίδιο γένος με την λέξη «Σουηδοί». Επομένως, συμπληρώνει το νόημα, μας δίνει μια πληροφορία για την λέξη «Σουηδοί» Αποδίδουμε:

Οι κατακτητές του αρχαίου κόσμου, οι Σουηδοί, οι οποίοι ζωγράφισαν στις πολεμικές σημαίες τους  την εικόνα του γάτου

 

3.

Προσκαλούμενος οὐδέποτε ἔρχεται ἀμέσως

Ο γάτος ποτέ δεν έρχεται αμέσως. Σε ποια περίπτωση συμβαίνει αυτό; Απάντηση:

 

Όταν τον προσκαλούν, ο γάτος ποτέ δεν έρχεται αμέσως

 

4.

ὡσεὶ θέλων ν᾿ ἀποδείξη

Η σημασία της λέξης ὡσεὶ μας βοηθά να μεταφράσουμε την μετοχή:

 

σαν να θέλει να αποδείξει

 

5.

οὐχὶ ὡς δοῦλος ὑπακούσας εἰς προσταγήν

Η μετοχή ὑπακούσας συνδέεται νοηματικά με την λέξη «δοῦλος» και μας δίνει μια πληροφορία για την λέξη αυτή. Αποδίδουμε:

 

όχι ως δούλος που υπάκουσε σε προσταγή (εντολή)

 

6.

ἀναπαυόμενος παρὰ τὴν ἑστίαν, ἢ ἐπισκοπῶν τοὺς διαβάτας

Οι δύο μετοχές μας δηλώνουν τον τρόπο με τον οποίο ευχαριστιέται ο γάτος καθώς περνά πολύ χρόνο στο υπνοδωμάτιο:

 

με το να αναπαύεται κοντά στο τζάκι και με το να παρατηρεί τους περαστικούς

 

Ας κάνουμε στο σημείο αυτό μια χρήσιμη παρατήρηση. Όπως έχουμε δει σε άλλα παραδείγματα και όπως θα δούμε και παρακάτω, όταν δίπλα σε μια μετοχή υπάρχει άρθρο, αποδίδουμε την μετοχή αυτή με την αντωνυμία «οποίος, οποία, οποίο». Έτσι:

βδελύσσεται τοὺς διακόπτοντας τὴν σειρὰν τῶν συλλογισμῶν του … Εἰς τοὺς ἀγαπῶντας αὐτὸν ἴσην ἀνταποδίδει καὶ οὗτος ἀγάπην

Αποδίδουμε:

Απεχθάνεται αυτούς οι οποίοι διακόπτουν τη σειρά των συλλογισμών του… Σε αυτούς οι οποίοι τον αγαπούν, ανταποδίδει και αυτός την ίδια αγάπη

 

Η πρόθεση «εἰς»

εἰς τὰς πολεμικὰς αὐτῶν σημαίας: Στις πολεμικές τους σημαίες. Η πρόθεση «εἰς» (=σε) έχει δίπλα μια ή περισσότερες λέξεις σε πτώση αιτιατική. Από την ένωση αυτής της πρόθεσης με τα άρθρα της αιτιατικής , έχουν προκύψει στα ΝΕ οι λέξεις: στον, στην, στο, στους, στις, στα.

Άλλη μια  χρήση της πρόθεσης «παρά»

Άλλη μια χρήση της πρόθεσης «παρά» με αιτιατική: παρὰ τὴν ἑστίαν, κοντά στην εστία, στο τζάκι (δηλώνεται ο τόπος).

                                Επεξηγηματικά

1.

κάλλιον	καλύτερα
δύναται	μπορεί
ἀποστρέφεται	αντιπαθεί, απεχθάνεται
τὴν ἀξίωσιν	την απαίτηση
τὰς θωπείας	τα χάδια
οὐδέποτε	ποτέ
μετὰ τινὰ ἀναβολὴν	μετά από κάποια αναβολή (χρόνος)
ὡσεὶ	σαν να
εἰς τὸν κοιτῶνα	στο υπνοδωμάτιο
ἐπισκοπῶ	εξετάζω, παρατηρώ
τοὺς διαβάτας	τους περαστικούς
βδελύσσεται	σιχαίνεται, απεχθάνεται
οὗτος	αυτός
μετ᾿ αὐτῶν	μαζί με αυτές (συνοδεία)
φάλαγξ	σχηματισμός πεζικού,  μτφ. στρατιά

2.

κάλλιον παντὸς ἄλλου λαοῦ: Καλύτερα από κάθε άλλον λαό. Έχουμε συγκριτικό βαθμό επιθέτου ή επιρρήματος (εδώ: το επίρρημα κάλλιον) και μια ή περισσότερες λέξεις σε γενική πτώση (παντὸς ἄλλου λαοῦ). Αυτός είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους συγκρίνουμε δύο δεδομένα στα ΑΕ.

 

Άλλο σχετικό παράδειγμα: Πολὺ μᾶλλον καὶ τοῦ σκύλλου καὶ παντὸς ἄλλου ζῴου:

3.

Φύσει: Από τη φύση του, σε ό,τι αφορά τη φύση του. Η πτώση είναι δοτική και στην κλίση των ουσιαστικών, επιθέτων, αντωνυμιών και μετοχών την βρίσκουμε ανάμεσα στην γενική και την αιτιατική. Πολύ συχνά την δοτική την μεταφράζουμε με τις προθέσεις «σε» ή «με».

 

Ολοκληρώνοντας την Ενότητα 3

 

à Η κλίση της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη, τοῦτο (αυτός, αυτή, αυτό) στο αρσενικό γένος

 

Ενικός αριθμός
	Αρσενικό
Ονομαστική	οὗτος
Γενική	τούτου
Δοτική	τούτῳ
Αιτιατική	τοῦτον
Κλητική	οὗτος
	Πληθυντικός Αριθμός
	Αρσενικό
Ονομαστική	οὗτοι
Γενική	τούτων
Δοτική	τούτοις
Αιτιατική	τούτους
Κλητική	-

 

 

Η φύση… στην αρχαία Ελλάδα

 

	Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός
Ονομαστική	ἡ φύσις	αἱ φύσεις
Γενική	τῆς φύσεως	τῶν φύσεων
Δοτική	τῇ φύσει	ταῖς φύσεσι(ν)
Αιτιατική	τήν φύσιν	τάς φύσεις
Κλητική	ὦ φύσι	ὦ φύσεις

Κι ένας πρακτικός κανόνας: Όπως «ἡ φύσις » κλίνονται όλα τα ουσιαστικά γένους θηλυκού που στα Νέα Ελληνικά στον πληθυντικό λήγουν σε –εις. Π.χ.  ἡ πόλις,  ἡ αἴσθησις, ἡ δύναμις, ἡ ὄψις κλπ.